Rolstoel keuzecriteria

We gaan ervan uit dat een rolstoel het verlengstuk van je lichaam wordt en dat je je er prettig in moet voelen. Zou je je er niet prettig in voelen, dan werkt dat de ontwikkeling van je vaardigheid tegen. En dat wil je niet als je besluit met de ‘borst’ vooruit door het leven te gaan.

Er zijn veel zaken waarover je na kunt denken als je een nieuwe rolstoel aanschaft. In de volgende video legt Kees-Jan van der Klooster uit waar je op moet letten.

Lees je liever? In de tekst hieronder worden alle eigenschappen nog eens beschreven.

Design
Er zijn talloze modellen rolstoelen in allerlei kleuren en varianten. Deze visuele eigenschappen zijn zeker niet onbelangrijk; het kan namelijk heel goed dat jij je goed voelt bij een bepaald model. Dat je je er goed bij voelt draagt voor een aanzienlijk deel bij in de mate van acceptatie van je nieuwe lichaamsdeel. Want hoe zou jij je voelen als de kapper je de straat op stuurt met een paarse hanenkam, terwijl jij graag blonde stekels zou willen. Wat het WheelchairSkillsTeam betreft zijn de looks van je rolstoel dus zeker een factor om rekening mee te houden. Fabrikanten en importeurs van rolstoelen laten je graag de opties zien. Let wel: dit is geen uitnodiging om dure opties te bestellen omdat je die toevallig cool vindt. Wij zijn echter wel van mening dat een gemeente ontvankelijk moet zijn voor het argument dat een rolstoel een verlengstuk is van je lichaam. Daarom zou het voor een gemeente geen probleem moeten zijn om bijvoorbeeld een meerprijs voor een bepaalde kleur, hoepels of remmen te honoreren, mits dit binnen het redelijke blijft. Een andere optie is dat je zelf betaalt voor de opties.

Gewicht en afmetingen
Je wilt een rolstoel graag zo compact en licht mogelijk houden, zodat deze licht in gebruik is en in kleine ruimten kan draaien en keren. Een wat kleinere rolstoel maakt soms nèt het verschil of je wèl of niet ergens naar binnen kan. Daarnaast is een lichte compacte stoel handig te transporteren. Uiteraard is de grootte van de rolstoel ook van je lichaamsbouw afhankelijk. Een vuistregel is dat een goed afgemeten actief stoel niet veel breder zou moeten zijn dan de zitbreedte, plus maximaal 2 x 10 cm voor de wielen. Bij een gemiddelde volwassen persoon met een zitbreedte van 45-50cm komt het erop neer dat de rolstoel zo’n 65-70cm breed is. Dit lijkt smal, maar een gemiddelde elektrische rolstoel is ook slechts 65-75cm breed. Veelgebruikte materialen voor het frame zijn aluminium en titanium. Het gewicht van een frame zonder wielen varieert tussen de 4 en 15 kg. Meestal zal het gemiddelde gewicht tussen de 8 en 12 kg liggen. Bij het kiezen van aluminium voor het frame kan de kwaliteit en wanddikte van de buizen nog wel verschillen. Als algemene regel stellen wij: een stoel zwaarder dan 15kg is bij voorbaat veel minder of zelfs niet geschikt voor optimaal zelfstandig gebruik.

Bij de actief stoelen kan onderscheid worden gemaakt tussen rolstoelen met een vast frame en opvouwbare rolstoelen. Afhankelijk van het model kunnen beide typen stoelen over het algemeen vrij compact worden gemaakt wanneer je de wielen eraf haalt. Maar heb je bijvoorbeeld een héél klein autootje, dan kun je nog kiezen voor een volledig invouwbare rolstoel. Helaas is het aantal beschikbare modellen daarvan beperkt.

De scherpte van een stoel
Hoe scherp staat je rolstoel, oftewel: hoe snel kiept je rolstoel achterover? Dit is afhankelijk van de hoeveelheid gewicht die zich achter de assen bevindt. Hoe verder de assen naar achter gemonteerd staan, des te meer gewicht er op de voorkant van de rolstoel komt te staan met als gevolg dat het moeilijker wordt om de rolstoel op zijn achterwielen te krijgen.
Door de assen naar voren te verplaatsen, zal de rolstoel sneller kiepen. Daarbij kan één centimeter naar voren of achteren al een groot verschil maken voor de eigenschappen van de rolstoel.

Een veel gehoord argument waarom een rolstoel niet scherp is afgesteld, is veiligheid. Staat de stoel niet scherp afgesteld, dan zal deze inderdaad niet makkelijk achterover kiepen. Wanneer de bestuurder echter met zijn volle gewicht vóór de assen zit, is achterovervallen onder normale omstandigheden vrijwel onmogelijk. Deze positie heeft als nadeel dat je met je armen achter je de wielen aandrijft, zodat je je kracht niet optimaal kunt gebruiken. In deze positie komt er meer druk op de voorwielen waardoor de stoel zwaarder rolt, minder makkelijk draait en de draaicirkel groter wordt. De stoel valt nu weliswaar niet meer zo makkelijk achterover, maar dat voordeel wordt onmiddellijk bestraft aangezien de stoel nu veel moeilijker hanteerbaar is geworden.
Naarmate de stoel scherper staat, komt er tijdens het rijden minder druk op de voorwieltjes waardoor de stoel soepeler rolt en draait. Maar staat de stoel te scherp, dan zal de stoel als gevolg daarvan te snel kiepen. Redenen te over om de optimale scherpte van de stoel af te stemmen en in te stellen op jouw rijstijl en wensen.
Door het naar voren en achteren hangen in je rolstoel verplaats je je gewicht ten opzichte van de as waardoor het balanspunt verandert. Een tas die aan de achterkant van de rolstoel hangt beïnvloedt dus het kiepen van de stoel beïnvloedt en maakt de rij-eigenschappen enigszins minder gunstig.

Het anti-kiepwiel
Van een anti-kiepwiel heb je in de meeste gevallen meer last dan gemak, wanneer je zelfstandig met je rolstoel over straat wilt. Het beperkt de mate waarin de rolstoel achterover kan kiepen en als gevolg daarvan hoe hoog de voorwielen de lucht in kunnen. Dat kan hinderlijk of zelfs gevaarlijk zijn wanneer je een stoep of drempel op- of afrijdt.
Voor iemand die het balanceren met de rolstoel niet beheerst, zal een kiepwiel noodzakelijk blijven. Het is dan wel essentieel dat de positie van het anti-kiepwiel zó is dat de anti-kiepstand toelaat dat bij het kantelen van de stoel de voorwielen op een standaard stoep kunnen komen.

De wighoek
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, bepaalt niet een gordel maar de wighoek (de hoek die de zitting en de rugleuning met elkaar maken) hoe stevig je in je stoel zit. Afhankelijk van je rompstabiliteit, kan een juiste wighoek voor stabiliteit in je zit zorgen. Bij weinig rompstabiliteit zal een kleine wighoek je steviger in je stoel laten zitten. Je schuift hierdoor vanzelf achterin je rolstoel, zodat voorover uit je rolstoel schuiven of vallen minder snel zal gebeuren. Dit in tegenstelling tot een wighoek van 90 graden. Daarbij zak je makkelijk onderuit in een passieve houding en ondervind je geen steun aan je zit. Een kleine wighoek is voor bijna iedereen gewenst. Naast een standaard rolstoel met wighoek, bestaat er ook nog de ergozit. Dit is een variant van een rolstoel met wighoek waarbij de zitting horizontaal is.

Zithoogte-, en diepte
Hoe hoog of diep je tussen de wielen zit, noemen we de zitdiepte. Wanneer je té hoog boven de wielen zit, heb je weinig bereik om te rollen. Dan kun je dus maar kleine slagen maken en slechts minimale kracht overbrengen. Als je te hoog zit zal het ook lastiger worden je balans te controleren. Ook te diep tussen je wielen zitten is niet praktisch, je kunt weliswaar langere slagen maken, maar dit kan een extra belasting zijn voor de schouders die je dan weer veel moet optrekken.

Een richtpunt voor de ideale stand van de zitdiepte is door je armen langszij te laten hangen. Je vingers moeten dan ongeveer ter hoogte van de assen komen. Een andere referentie die gebruikt wordt is door je armen 90 graden gebogen te houden. Je ziet dan als het goed is dat je ellebogen +/- 5cm boven je banden zitten.

Hoogte van de rugleuning
Het is belangrijk dat een rugleuning ondersteuning biedt. Dat hoeft niet te betekenen dat deze hoog moet zijn. In sommige gevallen is een hoge of speciale ergonomische rugleuning noodzakelijk, maar een te hoge rugleuning beperkt de bewegingsvrijheid. Bovendien geeft een hoge rugleuning bij een goede rompstabiliteit te veel ondersteuning waardoor de onderrug verslapt.

Er bestaan veel soorten rugleuningen. De meest gangbare zijn die met spanbanden en rugflap. Heb je deze variant, dan doe je er goed aan om de spanbanden af en toe na te spannen. Zijn je bovenste banden te los, dan heb je de kans snel onderuit te zakken.
Hoge ergonomische zittingen zijn vaak niet bevorderlijk voor je vrijheid van bewegen om de rolstoel optimaal te besturen.

Het streven is dus om een rolstoel te voorzien van een goed ondersteunende, maar niet al te hoge rugleuning.

Plaatsing van de voorwielen
Voorwielen kunnen grofweg op drie posities worden geplaatst, namelijk ver naar voren, onder de voetensteun en ver naar achteren.

Welke positie je kiest, is voor iedereen persoonlijk. Houd hierbij wel in je achterhoofd dat de kans groter is dat je voorover kantelt als je voorwielen achter de voetensteun staan. Dit kan gebeuren als je bijvoorbeeld tegen een opstaand randje botst. Wanneer de voorwielen vóór de voeten zijn geplaats kan je vrijwel niet voorover kantelen.

Camberstand van de wielen
De camberstand is het aantal graden waaronder de wielen van de rolstoel staan, oftewel hoe schuin ze staan. Een sportrolstoel spant daarbij de kroon. Deze heeft vaak wel een camber van 15 tot 20 graden. Hoe groter de camber hoe makkelijker de rolstoel zal sturen. Een groot voordeel tijdens sportbeoefening. In het dagelijks leven is zoveel camber niet echt handig. Door de schuine stand van de wielen wordt de rolstoel al snel te breed voor een deuropening en verder wordt het oppervlak dat je nodig hebt om te manoeuvreren met je stoel veel groter. De meest gangbare camber-hoek voor een ADL-rolstoel ligt tussen de 0 en de 5 graden. Bij een 0-graden stand is de stoel op zijn smalst maar is de kans om een slag in een wiel te krijgen groter.

Kussens
De stabiliteit van je zit wordt mede bepaald door je kussen, net zo goed als een steunzool in een schoen de stand van je voet bepaalt. De meest voorkomende kussens zijn gevuld met lucht of schuim. Probeer bij de passing diverse kussens uit in dezelfde rolstoelen om zo het meest geschikte kussen voor jou te vinden.

Banden en velgen
Meestal wordt je keuze voor banden of velgen beperkt, als er al op gewezen wordt. Als je je er een beetje in verdiept zul je zien dat er veel soorten en maten zijn. Er zijn goede en minder goede banden op de markt evenals de velgen waar ze op zitten. Ga je actief stoepen op en af dan is het fijn een goede velg te hebben en bij voorkeur niet een van slechte kwaliteit aluminium. Je hebt dan kans op een lekke band wanneer je bij het opgaan van de stoep net iets te wild of hard botst tegen de stoeprand. Ook is het handig dat er voldoende lucht in je banden zit. Een gemiddelde rolstoelband kan tussen de 4 en 9 bar verdragen. Als de banden te zacht zijn, wordt het veel zwaarder om te draaien en te rollen, Een extreme harde band rijdt eveneens niet comfortabel op straat. Optimaal is om je banden rond de 6 bar op te pompen. Controleer regelmatig de bandenspanning en bespaar jezelf energie.

Voor meer informatie over de afstellingen van je rolstoel en jouw zithouding kun je terecht op www.checkjezit.nl. Het WheelchairSkillsTeam heeft haar kennis met Check Je Zit gedeeld en hoopt hiermee bij te dragen aan een betere informatievoorziening rondom het thema rolstoelaanvraag- en instellingen.

Disclaimer: De afbeeldingen van rolstoelen op deze pagina zijn niet gesponsord. Wij geloven dat veel merken in staat zijn om goede stoelen te leveren. De keuze is aan de gebruiker om de juiste stoel te kiezen. Wij streven ernaar geen partijen voor te trekken – wel komen bepaalde merken terug omdat zij een actieve levensstijl promoten en de gebruiker centraal stellen. Bent u fabrikant en mist u uw model(len) in de galerie? Of wilt u liever niet dat we uw model hier afbeelden? Neem dan contact met ons op.